De rol van kunst binnen de Chinese maatschappij

We kennen het allemaal: Chinese rode papierversieringen, mooie schilderijen van bergen, kalligrafie, enzovoorts. De Chinese kunst is al zo oud als China’s beschaving: duizenden jaren. Gedurende die lange tijd zijn er vele vormen van kunst geweest, waarvan velen tegenwoordig nog steeds worden beoefend. In deze blog gaan we kijken wat de rol van kunst is binnen de Chinese maatschappij. Welke vormen van kunst bestaan er in China? Welke verschillen hebben deze kunstvormen met Nederlandse kunst? Wat leren Chinese scholieren hierover op school, en welk beleid voert de Chinese overheid uit voor kunst?

Vormen van Chinese kunst

In de Chinese oudheid (ongeveer 2200 v.C.) waren de meest beoefende kunstvormen het maken van potten en beeldjes van brons, jade en keramiek. Dit komt erg overeen met de kunstvormen van de westerse oudheid en bronstijd, waarin ook veel beeldjes en potten werden gemaakt. In latere dynastieën, vooral de Han-dynastie (206 v.C – 220 n.C.) en Tang-dynastie (618-907) ontstonden de kunstvormen die we vandaag ook nog kennen: poëzie, schilderkunst, kalligrafie, en papierknipkunst. De Chinese poëzie verschilt veel met de westerse poëzie. De Chinese poëzie wordt grofweg verdeeld in twee categorieën: klassieke en moderne poëzie. De klassieke poëzie omvat gedichten uit de vroegere dynastieën, geschreven door beroemde Chinese dichters. De gedichten zijn geschreven in het Klassiek Chinees, dat is het Chinees dat duizenden jaren geleden in China werd gebruikt. Bijna alle Chinezen kunnen enkele klassieke gedichten reciteren, en kinderen leren ook beroemde gedichten uit het hoofd op school. Bij Chinese poëzie wordt gelet op ritme, tonen en rijm.

Kalligrafie is een kunstvorm die ook vandaag de dag veelvuldig wordt beoefend. Hier gaat het om het zo mooi mogelijk schrijven van karakters met inkt en een speciaal penseel. Er zijn verschillende stijlen in de kalligrafie, elk met zijn eigen moeilijkheidsgraad en richtlijnen. Ook zijn er vele soorten inkt en penselen in alle soorten en maten. Vaak worden klassieke gedichten gekalligrafeerd op mooie perkamentrollen. In China zie je ook vaak mensen met een emmer water en een heel groot penseel de mooiste karakters op straat schrijven, die vervolgens verdampen in de zon.

Een man kalligrafeert karakters.

Een vrouw doet aan papierknipkunst: achter haar zijn al voltooide exemplaren te zien.

Papierknipkunst klinkt misschien erg onbekend, maar we hebben het allemaal wel eens gezien: de mooie rode papieren versieringen, op ramen en deuren geplakt, met afbeeldingen van vogels, planten en dergelijke. Dit is een zeer moeilijke vorm van kunst en kan erg tijdrovend zijn, maar het resultaat is er wel degelijk naar.

Tot slot is er de schilderkunst. In traditionele Chinese schilderkunst zijn inkt, penseelvoering, lijnen en kracht van het penseel waar mee geschilderd wordt van belang. Er werd meestal geschilderd op zijde, en later op papier. Men werkte, in tegenstelling tot veel Nederlandse kunst, niet op schaal, met ruimte of gelijkenis, en de thema’s waren vaak landschappen, bloemen en vogels. De Nederlandse schilderkunst was natuurgetrouw en de onderwerpen staan dicht bij het leven en zijn realistisch. De belangrijkste thema’s waren godsdienst en mythologie. Er werd en wordt veel nadruk gelegd op de details van het dagelijks leven en schilderijen waren toegankelijk voor de ‘gewone mensen’.

In de Chinese schilderkunst wordt in mindere mate op schaal gewerkt.

Kunst in de Chinese maatschappij

De Chinese schilderkunst werd vroeger meestal beoefend door de literaten en hoogopgeleide mensen, en was voor hen een manier om zichzelf uit te drukken en gelijkgestemden aan te trekken. In Nederland en het westen was men veel minder vrij, omdat er vanuit opdrachtgevers werd geschilderd. Men deed het vooral om zijn brood ermee te verdienen.

Het doel van kunst in China veranderde tijdens de Mao-periode. Waar het, zoals hierboven beschreven, eerst een doel was van de schilder om zichzelf uit te drukken, werd kunst in de Mao-tijd gebruikt om propaganda te verspreiden. Tegenwoordig is kunst in China weer helemaal een vorm van zelfexpressie. Ook in Nederland kun je verschillen zien na bepaalde perioden, bijvoorbeeld de Renaissance. Voor de Renaissance waren vooral de kerk en aristocratie de opdrachtgevers, dit resulteerde in relatief beperkte thema’s. Na de Renaissance werd de nadruk steeds meer gelegd op het individu en de werkelijkheid, en dit kon je ook terug zien in de thema’s.

Kortom: de twee grootste verschillen tussen Chinese en Nederlandse kunst zijn verschillen in de schildertechniek, en in de cultuur. In China legt men veel nadruk op het vinden van een balans tussen mens en natuur. Daarom schuilen er vaak meer betekenissen achter een schilderij dan op het eerste gezicht lijkt. In Nederland is het afbeelden van personen en de werkelijkheid vooral van belang.

Kunst op Chinese scholen en het overheidsbeleid

En wat krijgen de jonge leerlingen van vandaag in China nog mee van al deze indrukwekkende kunstvormen? Kinderen in China krijgen zeker ook kunstvakken: op de basisschool krijgen de leerlingen de vakken tekenen en handenarbeid. Ook op de middelbare school wordt hier aandacht aan besteed. De Chinese overheid heeft ook een curriculum opgesteld waarin zij zegt dat er een bepaald aantal lesuren aan deze vakken moet worden besteed. Ook staat hierin vermeld dat scholen buitenschoolse activiteiten moeten organiseren met betrekking tot kunst, zoals het bezoeken van kunstmusea en dergelijke. Ook heeft de Chinese overheid in haar twaalfde Vijf-jaren plan (2010-2015) vermeld dat zij de cultuurindustrie meer zal gaan promoten. Het commerciële aspect wordt benadrukt, maar propaganda doeleinden worden ook nog in leven gehouden (soms in negatieve zin, soms in positieve zin).

Tot zover deze blog over kunst in China. Ben jij wel eens in China geweest en heb je daar musea bezocht, of klassieke Chinese kunst bekeken? Laat ons dan weten wat je er van vond!